Vipassana meditatieretraite: een spirituele reis in Vietnam

Vipassana is een van de oudste meditatietechnieken uit India die door Siddharta Gautama Boeddha ruim 2500 jaar geleden weer bekend is geworden. Het betekent zoveel als de waarheid zien zoals hij werkelijk is. Gautama Boeddha onderwees deze techniek als een universele remedie voor universele ziekten, zoals wanhoop, verdriet en ellende. De techniek is bedoeld om geestelijke onzuiverheden uit te wissen en het hoogst haalbare geluk van volledige vrijheid te bereiken. Het genezen van menselijk lijden is het doel.

Bij aankomst in het klooster dien je al je spullen in te leveren. Geen telefoon, geen camera (echt niet??), geen boeken, muziek, pen of papier: alles gaat achter slot en grendel zodat de focus volledig op het mediteren ligt. ’s Avonds, wanneer iedereen zich aangemeld heeft en de bedjes zijn toegewezen, gaat de Noble Silence in, oftewel: niet meer praten. De spelregels worden uitgelegd en er wordt voor de laatste keer samen een avondmaal gegeten. Ik ben de enige buitenlander tussen alle Vietnamezen en steek met kop en schouder boven de rest uit.

Om 04:00 uur gaat de gong en drentelt iedereen al slaapwandelend richting de meditatiezaal, waar van half 5 tot half 7 de eerste meditatie plaatsvindt. Twee uur lang in stilte en in pijn. Zuchten en steunen overal. Om half 6 (gok ik, aangezien je geen benul van tijd hebt) gaan de eerste vogels fluiten, ten teken dat de sessie al een uur onderweg is. Hurray, halfway! Gelukkig staan de kippen en hanen, die achter op het veld scharrelen, met ons op. Een van de hanen heeft als trademark de begintune van Shirley Bassey’s Goldfinger, wat de dag met een glimlach doet beginnen. De sessies worden geleid vanaf audio door meneer Goenka, de leraar die in de lijn van Gautama Boeddha aan onze generatie de techniek doorgeeft en aanleert. Daarnaast is er een waarnemend leraar die door meneer Goenka is aangewezen om de leerlingen te helpen. De waarnemend leraar is een kleine, kale, Indiase man met een ronde bril en rode omslagdoek die regelrecht voor Ghandi door had kunnen gaan. Ghandi met een iPhone waarop hij de audio-opnamen heeft staan. Twee uur lang zit de zaal met zo’n 100 leerlingen in totale stilte terwijl er geleerd wordt dat je alleen op je ademhaling moet letten en deze niet moet willen aanpassen. Adem je oppervlakkig, haastig, diep of langzaam: het is zoals het is en probeer het niet te veranderen. Langzaam gaan we gedurende de dag steeds dieper in op de lichamelijke sensaties die er altijd zijn, maar waar we ons zelden bewust van zijn. Hoe kunnen we bewust worden van wat er gebeurt op ons lichaam, maar ook in ons hoofd? Hoe worden we meester van ons eigen denken en voelen in plaats van als speelbal van onze eigen gedachten en emoties door het leven te gaan? Gedurende de sessies leren we steeds meer te concentreren op ons eigen lichaam en ons hoofd en dit alleen te observeren. Dat gaat de eerste dagen nog best redelijk. Iedere avond wordt er een college gegeven over de achtergrond van de techniek en van het Boeddhisme, wat erg verhelderend werkt. Zo ga ik die tien dagen wel uitzitten!

Tot dag 4. Wie weleens geprobeerd heeft langer dan 10 minuten in kleermakerszit op de grond te zitten weet dat je knieën, of je rug, je nek of je benen je al snel gaan gebieden toch echt te verzitten vanwege de opkomende en helse pijnen. Op dag 4 wordt verteld dat je vanaf dat moment niet meer mag bewegen, je ogen niet mag openen, je armen niet mag bewegen en je dus ook niet mag verzitten. De paniek slaat toe, want al tellend kom ik op zesmaal in een uur dat ik toch echt vind dat ik moet verzitten. Gedurende het volgende uur verga ik van de pijn in mijn knieën. Als ik stiekem door mijn wimpers naar mijn buren kijk, zie ik hen allemaal als perfecte Boeddha’s zitten. Dit kan toch niet de bedoeling zijn? En dus vraag ik een gesprek met de Ghandi aan. Rustig zit hij tegenover me. Ik leg hem mijn probleem voor waarop zijn reactie is: tja, negeer de pijn. Hij ziet mijn verongelijkte gezicht en voegt er toch maar aan toe: ‘but don’t torture yourself!’. Dan vraagt hij hoe vaak ik dan moet verzitten in een uur. Zesmaal. Goed, dan probeer je het volgende uur vijf keer, die keer daarna vier keer. Het klinkt gek genoeg als een geweldige oplossing. De man heeft zo’n rustige en heldere uitstraling dat je hem gewoon vertrouwd. Ik vraag hem voorzichtig of hij dan geen pijn meer heeft, dan weet ik tenminste of het vooruitzicht zonniger is. Hij lacht en zegt ‘everyone feels the pain. It just gets weaker.’ En je gelooft hem. Vastberaden en vreemd genoeg ook opgelucht verlaat ik de zaal.

Hij kreeg gelijk: na veel geduld, doorzetten, pijn en een gevecht tegen je eigen gedachten (soms liepen de tranen tijdens de meditatie over mijn wangen van fysiek dan wel mentale pijn) zit ik dan toch echt rustig anderhalf tot twee uur zonder ook maar iets te bewegen. De concentratie wordt steeds beter, de lessen werken verdiepend. En zo rollen de dagen voorbij. Afzien, berusting, afzien, berusting. Met als enige sparringpartner jezelf.
Als de stemmen op de laatste dag weer gebruikt mogen worden, blijkt iedereen met dezelfde vragen, onzekerheden, pijnen en ervaringen te zitten. Ook wel geruststellend. Ik spreek de enige andere buitenlander bij de mannen, een Rus, aan. Hij vraagt hoe ik het heb ervaren. Ik zeg dat ik het zwaar heb gehad, maar dat ik het als een waardevolle en positieve ervaring zie. ‘Really? I had a horrible time’, antwoordt hij. Maar feit is wel dat hij tien dagen volgehouden heeft. Wie weet komt het later nog.

Merk ik nu verandering? Jazeker! Geraffineerd en subtiel als ze zijn, merk ik dat ik rustiger ben in mijn hoofd. Voorheen kon ik mezelf op werk volledig mee laten zuigen in drukte en stress en met een continue gevoel van opgejaagdheid aan de slag gaan. Nu luister ik, observeer ik, en ga dan pas aan de slag. 'Neem de waarheid zoals hij is, niet zoals je wilt dat hij is' is mij geleerd. 'Begin bij jezelf. Er gebeuren altijd dingen om je heen, maar jij bent degene die daar iets mee doet'. 'Leer je sensaties (zintuigelijk en mentaal) herkennen en observeer ze objectief'. Wat mij betreft waarheden als een koe en ik merk dan ook het verschil. Een uitdaging die niet stopt bij tien dagen, maar je leven lang blijft bestaan. Niet voor niks wordt de techniek een Art of Living genoemd. En dus mediteer ik ook nu ik weer thuis ben. Geen 10,5 uur per dag natuurlijk, wel een uur 's ochtends en 's avonds. Niet omdat er iets in me gevlogen is. Wel omdat ik verschil merk. En dat maakt deze trip alleen al waardevol, naast een hele bijzondere ervaring!

Geïnspireerd geraakt? Kijk op www.vn.dhamma.org/en/ of www.dhamma.org voor meer informatie en centra over de hele wereld.